اراک – علی فلاحتکار، مشاور وزیر و قائم مقام سازمان دانش‌آموزی، در سخنانی تحلیلی بر اهمیت حیاتی بهره‌گیری از ظرفیت‌های نوجوانان در نظام آموزشی کشور تأکید کرد. وی پذیرش این ظرفیت‌ها را نه تنها موجب ارتقای کیفیت آموزش و پرورش دانست، بلکه آن را کلید افزایش مشارکت اجتماعی و ظهور ایده‌های نو در نسل آینده قلمداد کرد. این دیدگاه، چالش‌های کنونی مواجهه با دوره نوجوانی و راهکارهای فعال‌سازی این قشر تأثیرگذار را برجسته می‌سازد.
چالش‌های بنیادین نظام آموزشی در مسیر کنشگری نوجوانان
فلاحتکار در سیصد و هشتمین نشست شورای آموزش و پرورش استان مرکزی، به دو چالش عمده در نگرش به نوجوانی اشاره کرد: نخست، لزوم اصلاح دیدگاه نسبت به دوره نوجوانی و دوم، بازنگری در ماهیت این مرحله حساس از زندگی. وی با یادآوری بررسی‌های اجتماعی دهه ۶۰، خاطرنشان ساخت که با وجود فشارهای اقتصادی و جنگ تحمیلی، نرخ آسیب‌های اجتماعی در میان نوجوانان بسیار پایین بود. این وضعیت، پس از تغییر رویکرد سیاست‌گذاران و قرار دادن افراد زیر ۱۸ سال در دسته‌بندی "کودکان"، دچار تحول منفی شد و آمار آسیب‌ها افزایش یافت.
مهم‌ترین چالش امروز، فراهم آوردن بستر واقعی برای کنشگری نوجوانان است؛ امری که اغلب با رویکرد منفعلانه خانواده‌ها و دور نگه‌داشتن فرزندانشان از مشارکت اجتماعی، مغفول می‌ماند. این در حالی است که نوجوانان دهه‌های گذشته، به ویژه نسل‌های متولد دهه ۶۰، از سنین پایین مسئولیت‌پذیری را تجربه کرده و نقش‌های کلیدی در وقایعی چون پیروزی انقلاب و دفاع مقدس ایفا کرده‌اند. به عقیده مشاور وزیر، نظام آموزشی کنونی متأسفانه نوجوانی را به عنوان دوران مسئولیت‌پذیری به رسمیت نمی‌شناسد و نوجوانان را در موقعیت "انتظار" قرار می‌دهد؛ در حالی که این قشر به طور طبیعی به دیده شدن و احساس مسئولیت نیازمندند. رفتارهای اعتراضی مشاهده‌شده در سال ۱۴۰۱ نیز به وضوح نشانه‌ای از همین نیاز مبرم نوجوانان به دیده شدن و نقش‌آفرینی واقعی بود. پژوهش‌ها حاکی از آن است که نوجوانان دهه‌های ۸۰ و ۹۰ از حیث شجاعت، خلاقیت، عبودیت و قابلیت مسئولیت‌پذیری، شباهت‌های معناداری با نسل‌های پیشین خود دارند که لزوم بازنگری در سیاست‌گذاری‌ها را دوچندان می‌کند؛ تعبیری که مقام معظم رهبری نیز درباره نوجوان دهه هشتادی که انقلاب را به سرمنزل مقصود خواهد رساند، بیان می‌کنند، ریشه در همین ویژگی‌ها دارد.
سازمان دانش‌آموزی: بستری برای شکوفایی ظرفیت‌های نوجوانان
در راستای همین رویکرد تحولی، سازمان دانش‌آموزی برنامه‌ها و فناوری‌های خود را با هدف واگذاری مدیریت به دانش‌آموزان طراحی کرده است. فلاحتکار تأکید کرد که موفقیت این سازمان تنها زمانی محقق خواهد شد که اداره آن تماماً در اختیار خود دانش‌آموزان قرار گیرد و این قشر تأثیرگذار، زمام امور را به دست گیرند.
از جمله اقدامات عملی این سازمان برای فعال‌سازی ظرفیت‌های نوجوانان و فراهم آوردن بستر کنشگری واقعی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
خبرگزاری پانا: این خبرگزاری به عنوان بستری منحصر به فرد برای تربیت خبرنگاران دانش‌آموزی فعالیت می‌کند و هدف آن، داشتن حداقل یک خبرنگار در هر مدرسه است. این امر به نوجوانان امکان می‌دهد صدای خود را به جامعه برسانند و مهارت‌های رسانه‌ای کسب کنند.
مجلس دانش‌آموزی: این نهاد، تنها پارلمان دانش‌آموزی در سطح جهان است که بر پایه رأی‌گیری مدرسه‌ای شکل می‌گیرد. این مجلس با ۱۵۰ عضو در سطح ستاد و حدود ۷ هزار دانش‌آموز در شوراهای استانی و منطقه‌ای، صدای حدود ۱۷ میلیون دانش‌آموز کشور را بازتاب می‌دهد و فرصتی بی‌نظیر برای تمرین دموکراسی و مسئولیت‌پذیری به شمار می‌رود.
قائم مقام سازمان دانش‌آموزی هشدار داد که تا زمانی که سیاست‌گذاران درک خود از دوره نوجوانی را اصلاح نکنند و بستر واقعی کنشگری را فراهم نیاورند، مواجهه با آسیب‌های اجتماعی ناگزیر به صورت منفعلانه باقی خواهد ماند. وی تأکید کرد که با پذیرش ظرفیت‌های نوجوانان و فراهم آوردن میدان عمل برای آن‌ها، می‌توان مسیری فعالانه و تحولی را در جامعه رقم زد و از بروز مشکلات اجتماعی پیشگیری کرد.
ابتکارات و نقش نوجوانان در آینده نظام آموزشی و مدیریت انرژی
استان مرکزی به زودی شاهد یک تحول خواهد بود؛ مشاور وزیر و قائم مقام سازمان دانش‌آموزی کشور اعلام کرد که این استان با بهره‌گیری از ساختار "پیشتازان" سازمان دانش‌آموزی، به عنوان پیشتاز در کاهش مصرف انرژی در کشور معرفی می‌شود. تشکیلات پیشتازان، با هدف اجتماعی‌سازی نوجوانان، به خصوص در مناطقی که دسترسی به فعالیت‌های اجتماعی و دینی مانند بسیج و مساجد کمتر است، پتانسیل بالایی دارد و می‌تواند خلأهای موجود در مشارکت اجتماعی را پر کند.
فلاحتکار با اشاره به ظرفیت‌های چندگانه سازمان دانش‌آموزی به عنوان یک نهاد عمومی غیردولتی، که پیش‌تر در ابعاد نیروی انسانی، اقتصادی و تربیتی به آموزش و پرورش یاری رسانده است، خواستار توجه بیشتر به این سازمان در تصمیم‌گیری‌های کلان شد. وی خبر از اجرای برنامه‌های جدید کاهش مصرف انرژی در پایگاه‌های محله‌ای داد که در چارچوب فعالیت‌های پیشتازان و به عنوان یک دستور سیاست‌گذاری (ابلاغ شده در سال ۱۴۰۰) به اجرا در می‌آید. این طرح می‌تواند با حمایت‌های لازم، تأثیرات چشمگیری در کاهش مصرف انرژی در سطح جامعه داشته باشد و الگویی موفق برای سایر استان‌ها باشد.
تأکید بر هم‌افزایی دولت، اداره کل آموزش و پرورش و سایر نهادهای مرتبط برای توسعه فعالیت‌های سازمان دانش‌آموزی، نکته پایانی سخنان وی بود. اختصاص منابع ویژه به این نهاد، زمینه‌ساز رشد و گسترش فعالیت‌های آن خواهد شد. فلاحتکار در پایان، سازمان دانش‌آموزی را نهادی با ظرفیت‌های بالا، مشابه هلال‌احمر و کمیته امداد، برای حل مسائل اجتماعی و فرهنگی کشور معرفی کرد که می‌تواند نقش محوری و حیاتی ایفا کند و به عنوان بازوی توانمند دولت و نظام آموزشی عمل نماید.
مطالب مرتبط
- شیراز؛ معاون علمی رئیس جمهور برای ارزیابی جهش اقتصاد دانش‌بنیان وارد شیراز شد
- آموزش و پرورش، الگوهای نوین تحول پرورشی دانش‌آموزان را با نگاهی به نیازهای نسل جدید تدوین می‌کند
- سامانه هدایت نوری بومی با تحلیل بلادرنگ داده‌ها، مدیریت انبارها را متحول کرد
- آموزش و پرورش، الگوهای نوین تحول پرورشی دانش‌آموزان را با نگاهی به نیازهای نسل جدید تدوین می‌کند
