روستای سربیشه در شهرستان گچساران، سالهاست که به واسطه هنر دست زنان توانمندش، به قطب صنایع دستی و گردشگری تبدیل شده است. بیش از ۸۰ درصد بانوان این منطقه در خلق دستبافتههای سنتی همچون جاجیم، گلیم، گپه و قالی مهارت دارند؛ هنری دیرینه که از نسلها پیش به ارث بردهاند. اما این هنر اصیل، امروزه نه تنها منبع درآمدی پایدار برای این زنان سرپرست خانوار نیست، بلکه در سایه بیتوجهی و چنگاندازی دلالان، در سراشیبی سقوط قرار گرفته و نفسهای آن به شماره افتاده است.
صنایع دستی سربیشه: میراثی که با رنج گره خورده است
تاریخچه صنایع دستی در روستای سربیشه گچساران، گواهی بر خلاقیت و پشتکار زنان عشایر قشقایی است. هر گرهای که بر تار و پود این دستبافتهها مینشیند، داستانی از صبر، تلاش و اصالت این مردم را روایت میکند. بافندگی، فراتر از یک شغل، تجلی فرهنگ و هویت زنان این دیار است که با مواد اولیه طبیعی و رنگهای دلنشین، آثاری بیبدیل خلق میکنند. اما متأسفانه، این هنر گرانبها، رنجهایی پنهان نیز به همراه دارد؛ از کمسویی چشم و مشکلات عضلانی گرفته تا دردهای استخوانی دائمی که بهای سنگینی در قبال دستمزدهای ناچیز است. در فقدان بازارهای مستقیم و حمایتهای ساختارمند، سودجویان و دلالان با خرید محصولات به قیمتهای ناچیز، تنها بار این رنج را بر دوش هنرمندان صنایع دستی سنگینتر میکنند.
روایت تلخ هنرمندان از چالشهای تولید و فروش صنایع دستی
زنان هنرمند سربیشه، از وضعیت موجود دل پردردی دارند. خانم طاهری، یکی از بافندگان قدیمی با ۳۰ سال سابقه در رنگرزی و بافندگی، از نبود مکانی برای فروش محصولاتش و ناگزیری از عرضه دستبافتههایش به قیمتهای اندک سخن میگوید. او که ماهها برای تهیه مواد اولیه، رنگرزی و بافت هر اثر زمان صرف میکند، از عدم حمایت نهادهای دولتی و مشکلات بیمه به دلیل بالا بودن سن گلهمند است. رباب جوادبخش، بافنده دیگری که از ۱۵ سالگی این هنر را آموخته و تاکنون بیش از ۲۰۰ اثر خلق کرده است، تأکید میکند که هرگز نتوانسته محصولاتش را به قیمت واقعی بفروشد. این هنرمندان، علیرغم اینکه تنها منبع درآمدشان همین بافندگی است، دیگر انگیزهای برای ادامه کار ندارند و بسیاری از محصولاتشان در خانهها انباشته شده است. یکی دیگر از بانوان سرپرست خانوار روستا نیز به سختی تهیه مواد اولیه و سوءاستفاده دلالان اشاره میکند و خواستار حمایت جدی مسئولان برای نجات این هنر از فراموشی است.
وعدهها و اقدامات؛ چشماندازی برای آینده صنایع دستی سربیشه؟
دهیار روستای سربیشه، با تأیید وضعیت دشوار زنان بافنده، بر چالشهای آنان از تهیه پشم و رنگرزی تا مرحله فروش تأکید میکند. الهام اسماعیلی نبود نهادهای حمایتی برای خرید مستقیم محصولات را عامل اصلی جولان دلالان میداند و خواستار معرفی رسمی سربیشه به عنوان قطب صنایع دستی برای جلب حمایتهای بیشتر است.
در همین راستا، رئیس میراث فرهنگی و گردشگری گچساران، صادق ماندنیزاده، از شناسایی حدود ۲۰۰۰ هنرمند در شهرستان و ۵۰۰ تا ۷۰۰ نفر فعال در رشتههای دستبافت خبر داد. وی از برنامهریزی برای ایجاد بازارچه دائمی صنایع دستی با ۳۰ درصد پیشرفت فیزیکی، بیمه بانوان هنرمند در آینده نزدیک، و اختصاص تسهیلات در قالب تبصره ۱۸ برای حمایت از این هنرمندان سخن گفت. همچنین، راهاندازی دستگاه رنگرزی در روستا برای خودکفایی هنرمندان از دیگر وعدههای اوست.
کارشناس صنایعدستی میراثفرهنگی و گردشگری گچساران، صالحی، ضمن تأکید بر حمایت اداره متبوعش در صدور مجوزها، بیمه و تسهیلات، از هنرمندان خواست تا در پیگیری امور خود فعال باشند و برای دریافت کارت مهارت که شرط اصلی بیمه است، اقدام کنند. وی با اشاره به اینکه چندین هنرمند هماکنون از مزایای بازنشستگی بهرهمند هستند، بر اهمیت پیگیری خود هنرمندان در تکمیل مدارک تأکید کرد.
راهکارهای پایدار برای حمایت از هنر زنان سربیشه
برای برونرفت از این چالشها و تضمین آینده صنایع دستی سربیشه، نیاز به رویکردی جامع و پایدار است که فراتر از وعدهها و اقدامات مقطعی باشد. این راهکارها میتواند شامل موارد زیر باشد:
تشکیل تعاونیهای قدرتمند: ایجاد و تقویت تعاونیهای تولید و فروش صنایع دستی که خود هنرمندان در آن سهیم باشند، میتواند دلالان را حذف کرده و دسترنج واقعی هنرمندان را به آنان بازگرداند.
تسهیل دسترسی به بازار آنلاین: با آموزش و فراهمآوردن زیرساختهای لازم، امکان فروش مستقیم محصولات صنایع دستی زنان سربیشه در پلتفرمهای آنلاین داخلی و بینالمللی فراهم شود.
بیمه و تسهیلات بدون موانع سنی: بازنگری در قوانین بیمه برای هنرمندان باسابقه و فراهمسازی دسترسی آسانتر به تسهیلات کمبهره برای تهیه مواد اولیه و توسعه کارگاهها، از اهمیت حیاتی برخوردار است.
آموزش و برندسازی: برگزاری کارگاههای آموزشی برای ارتقاء کیفیت، تنوع بخشی به محصولات و همچنین کمک به برندسازی و بازاریابی برای دستبافتههای سنتی سربیشه، میتواند به افزایش ارزش افزوده کمک کند.
توسعه گردشگری فرهنگی: با معرفی پتانسیلهای سربیشه به عنوان "روستای ملی صنایع دستی" و ایجاد بسترهای لازم برای بازدید گردشگران از کارگاهها و آشنایی با فرآیند تولید، میتوان بازار جدیدی برای این هنر ایجاد کرد.
صنایع دستی سربیشه، نه فقط یک فعالیت اقتصادی، بلکه بخشی حیاتی از میراث فرهنگی و هویت این منطقه است. حمایت قاطع و عملی از هنرمندان صنایع دستی، نه تنها بهبود معیشت خانوادهها را به دنبال دارد، بلکه ضامن حفظ و پویایی هنری است که ریشه در تاریخ و فرهنگ این مرز و بوم دارد. نجات این هنر از چنگال دلالان و تقویت جایگاه آن، نیازمند عزمی ملی و همکاری همهجانبه مسئولان و خود هنرمندان است.
مطالب مرتبط
- جامعه هنری ایران در تالار وحدت با هادی مرزبان، کارگردان فقید تئاتر، وداع کرد
- سینمای خیالستان با اکران مردمی «فیلم بچه مردم» میزبان شور و استقبال تماشاگران شد
- تهران میزبان «نذر مادری»؛ دیگهای پخت سمنو برای استغاثه باران رحمت الهی برافروخته میشود
- جامعه هنری ایران در تالار وحدت با هادی مرزبان، کارگردان فقید تئاتر، وداع کرد
سلام، من مسعود رجبی هستم؛ ۳۵ ساله و عضو تیم مجله خبری چیچک. سالهاست در حوزه رسانههای آنلاین فعالیت میکنم و امروز با افتخار در این مجموعه به تولید و انتشار خبرهای دقیق و بهروز مشغولم.
هدف من همیشه ارائه محتوایی شفاف و قابل اعتماد بوده است؛ خبرهایی که نهتنها سرعت و دقت را در اولویت قرار میدهند، بلکه برای مخاطبان ارزش واقعی ایجاد میکنند. نگاه تحلیلی و تجربه کاریام کمک میکند تا رویدادها را با زاویهای تازه روایت کنم و جایگاه مجله خبری چیچک را در میان خوانندگان تقویت کنم.